كپچا ( capcha ) چيست ؟
حتما در بسياري از سايتها ديده ايد كه وقتي ميخواهيد كاري انجام دهيد در يك كادر كوچك يك كلمه به شما نشان داده ميشود و شما بايد آن كلمه را عينا تايپ كنيد و اگر اينكار را با موفقيت انجام داديد ، ميتوانيد به مرحله بعد برويد.

گاهي ممكن است يك سوال ساده رياضي نيز پرسيده شود و از شما خواسته شود كه به آن پاسخ دهيد به چنين سوالاتي كپچا ميگويند (captcha) كه مخفف كلمه :
COMPLETELY AUTOMATED PUBLIC TURINGTEST TO TELL COMPUTER AND HUMAN APART

و اما كپچا چيست؟
كپچا در تعريفي ساده ، يك آزمون تورينگ است كه نشان ميدهد جواب دهنده يك برنامه كامپيوتري بوده يا واقعا انسان پشت كامپيوتر نشسته است .آزمون تورينگ به آزمايشي گفته ميشود كه براي جدا كردن كامپيوترها وانسانها طراحي ميشود.در ازمايش كپچا ، از فرد يك سوال ساده پرسيده ميشود تا مشخص گردد كه او انساني حقيقي است يا اينكه يك برنامه كامپيوتري (يا اصطلاحايك bot) خود را بجاي يك كاربر جا زده است.
سوال پرسيده شده بايد دو ويژگي داشته باشد :
1- يك انسان بتواند براحتي و در طول چند ثانيه به آن پاسخ دهد و دراين زمينه به مشكل برنخورد
2- دوم آنكه كامپيوترهاي فعلي ، نبايد قادر باشند به چنين سوالاتي پاسخ دهند

روش عمومي:
اين آزمايش ميتواند بروشهاي گوناگون انجام شود . عام ترين روش ، نشان دادن يك كلمه بهم ريخته و نامرتب است كه معمولا هر حرف آن با يك فونت مجزا نوشته ميشود .پس زمينه چنين تصاويري پرازخطوط و نقاط متعدد است تا فقط افراد بتوانند نوشته را تشخيص دهند و نه برنامه هاي كامپيوتري!!
در اين روش كاربر بايد كلمه را تشخيص داده و آنرا تايپ كند تا ثابت كند كه او انسان است!!
اكثر نرم افزارهاي تشخيص متن (ocr) قادر به تشخيص چنين كلماتي نيستند و بارد شدن در اين آزمون ، از دسترسي به ساير قسمتها باز ميمانند.
از روشهاي معمول ديگر ، ميتوان به دو روش اشاره كرد: يكي يك معادله ساده رياضي و ديگري پرسيدن يك سوال بسيار ساده!! مثلا اينكه آسمان چه رنگي است!!؟ يا كلمه IT چند حرف دارد!!

موارد استفاده از كپچا:
بسياري از سايتها ، خدماتي را ارايه ميدهند كه ميتواند بستري براي سو استفاده خرابكاران باشد. آنها ميتوانند با نوشتن يك برنامه ساده، از قابليتهاي رايگاني كه سايت در اختيار افراد ميگذارد در ابعاد وسيع استفاده كنند و كارهاي مخرب انجام دهند! اين درحاليست كه اگر تنها يك كاربر بخواهد از اين خدمات استفاده كند ، مشكلي پيش نمي آيد.
مثلا يك سايت ممكن است ، خدمات ايميل رايگان ارايه دهد.درصورتيكه هر فر براي خود يك حساب كاربري ايجاد كند مشكلي نيست،ولي يك فرستنده اسپم ميتواند با يك برنامه ساده، صدها حساب كاربري درست كند و از آنها سيلي از اسپم هاي خود را بسوي ديگر كاربران روانه كند.
يا يك وبلاگ را در نظر بگيريد، اگر كسي بخواهد نظر خود را درباره يك مطلب در بخش نظرات بنويسد بايد بتواند اين كار را انجام دهد ، ولي ممكن است يك خرابكار بخواهد با يك برنامه كامپيوتري صدها نظر در مورد يك مطلب بگذارد و به اين وسيله به وبلاگ مورد نظر حمله كند. يا اينكه اين برنامه طوري باشد كه يك پيام تبليغاتي را در بخش نظرات وبلاگهاي مختلف قرار دهد . در اين حال كپچا مانع آن ميشود كه برنامه هاي كامپيوتري دست به چنين كاري بزنند . چون در مرحله كپچا ميمانند و نميتوانند از آن فراتر روند.
همچنين اگر يك نام كاربري داشته باشيد و چند بار پسورد آنرا اشتباه بزنيد ، سايت مورد نظر احتمالا از شا درخواست خواهد كرد كه يك كپچا را جواب دهيد تا مشخص شود كه يك فرد دارد پسوردها را آزمايش ميكند يا پاي يك برنامه براي بدست آوردن كلمه عبور شما بروش BRUTE FORCE در كار است.

كپچاها سخت تر ميشوند!
با پيشرفت برنامه هاي كامپيوتري ، طراحي كپچاهاي مناسب دشوارتر ميشود، مثلا ممكن است شما هم با اين مشكل برخورد كرده باشيد كه كلمه اي كه براي تايپ به شما ارايه ميشود آنقدر پيچيده و سخت باشد كه نتوان آنرا براحتي تشخيص داد.
يك نمونه اخير مربوط به يك سايت ميشود كه خدمات آپلود و دانلود فايل را در اختيار افراد قرار ميدهد اين سايت براي مقابله با دانلود هاي بي رويه در هربار دانلود از فرد ميخواهد كه يك كپچا را پاسخ دهد وبرنامه هاي بسياري با اين هدف نوشته شده كه كپچاهاي اين سايت را بصورت اتوماتيك جواب دهند و چون بعضي از انها به موفقيت انجاميد، كپچاهاي سايت را سخت و سخت تر كردند تا دسترسي اين برنامه ها كاهش يابد . تا اينكه سرانجام كار به جايي كشيد كه چند حرف به كاربر نشان داده ميشد كه پشت هر حرف عكس يك سگ يا گربه به شكل بسيار محو كشيده شده بود .از كاربران خوسته ميشد كه تنها حروفي را وارد كنند كه پشتشان عكس گربه است ، ولي چون تشخيص اين حيوانات بسيار مشكل بود ، زياد پيش مي امد كه افراد در جواب دادن اشتباه كنند.
اين كپچاها ، قانون اول را نقض ميكردند و حركت اين سايت مورد انتقادات فراواني قرار گرفت و بعد از مطالب طنز اميزي كه درباره اش نوشته شد، تصميم گرفتند از سيستم ديگري براي كپچا استفاده كنند.

روش هاي جديد:
يك روش جديد براي اعمال كپچا اينست كه يك ويديوي سه بعدي از يك مكعب چرخان نشان داده شود كه در آن ، حروف مختلف روي وجوه آن قرارگرفته اند . اين روش از دوجهت قابليت اطمينان كپچاها را زياد ميكند ، اول آنكه نوشتن يك نرم افزار كامپيوتري براي تشخيص حروف انيميشن بسيار سخت است و ثانيا بعضي وقتها خرابكاران افرادي را استخدام ميكنند كه كپچاهاي مختلف را در ازاي گرفتن مبالغ ناچيزي تشخيص داده و وارد كنند. سرعت اين افراد دراين روش بسيار كاهش ميابد و بدست آوردن كپچاهاي مختلف براي خرابكاران هزينه بسيار بيشتري خواهد داشت.

پروژه reCAPTCHA
كپچاها ميتوانند خدمات جانبي ديگري را هم ارايه دهند . مثلا در پروژه reCAPTCHA ازكپچاها براي تشخيص كلماتي استفاده ميشود كه سيستم هاي OCR معمولي قادر به تشخيص آنها نيستند .پروژه هاي زيادي در حال انجام هستند تا كتابهاي خطي و چاپي را اسكن كنند و بصورت ديجيتال ذخيره سازند.بعضي از كلمات موجود در اين كتابها از سوي ocr ها ناخوانا تشخيص داده ميشوند.ميتوان اين كلمات را به عنوان كپچا به كاربران داد تا انها كلمات را شناسايي و بطور صحيح وارد كنند .براي حصول اطمينان از اينكه جواب وارد شده صحيح استو فرد كلمه اشتباه را تشخيص نداده، دو كلمه به كاربر داده ميشود ، يكي از كلمات ، كلمه كليدي است كه كامپيوتر آنرا ميداند و كلمه ديگر ، كلمه مبهم مورد نظر است.
اگر كاربر كلمه كليدي را درست وارد كند ، به احتمال فراوان كلمه نامعلوم ديگري را نيز درست وارد كرده است.با استفاده از اين سيستم ميتوان به پيشبرد اسكن ديجيتال كتابهاي چاپي كمك فراواني نمود، اگر ميخواهيد سيستم كپچا رايگان روي سايت يا وبلاگ خود داشته باشيد . ميتوانيد از reCAPTCHA استفاده كنيد.

سخن پاياني:
به نظر ميرسد با پيشرفت برنامه هاي كامپيوتري ، كپچاها سخت تر از قبل شوند .درهرحال روشهاي جديدي غير از روش مرسوم نشان دادن يك متن كج و رنگي شده در راه هستند و احتمالا در آينده رواج بيشتري خواهند يافت.
+ نوشته شده در  دوشنبه نهم آبان ۱۳۹۰ساعت 9:34  توسط خودم  |